Zapomniane style piwne – Burton Ale

Piwa z Burton-upon-Trent zyskały sobie taką famę, że od nazwy miejscowości wzięła się nazwa gatunku. Było to piwo mocne, ciemne i słodkawe, a czas leżakowania trwał do półtora roku – wszystko to odróżniało go od stylu pale ale. Kolejny szczegół tkwił w używanej do warzenia wodzie. Ta bowiem w okolicach Burtonu jest niezwykle twarda, bogata w siarczany, co wyraźnie wpływało na smak piwa. Historycznie klasycznym przykładem burton ale jest według pewnych źródeł nadal warzony Bass No. 1 (traktowany obecnie jako wino jęczmienne), a według niektórych także Fullers 1845 oraz Youngs Winter Warmer. Co ciekawe, burton ale’em bez dwóch zdań (przynajmniej według znającego się na rzeczy Martyna Cornella) jest piwo wchodzące w skład old ejla Old Suffolk Vintage Ale. Figurujący w składzie tego kupażowanego piwa „BPA” to ponoć nic innego jak Burton Pale Ale. Dwa klasyczne extra special bittery, czyli Fullers ESB oraz Greene King Abbot Ale są zaś rozwinięciem receptury burton ale, od którego się jednak naturalnie sporo różnią. Co za tym idzie – z warzonych obecnie styli najbliżej burton ejla są old ale, scotch ale (wywodzący się od Edinburgh Ale, czyli szkockiej wersji piwa burtońskiego) oraz barley wine (Anchor Old Foghorn był ponoć w części wzorowany na Ballantine Burton Ale), natomiast dalekim kuzynem jest ESB vel extra special bitter.

Piwowarzy z Burtonu robili to piwo zanim część się przerzuciła na nowy gatunek pale ale, warzony na eksport dla brytyjskich wojsk kolonialnych w Indiach, później znany jako india pale ale. Piwo z Burtonu stało się popularne w XVIII wieku, kiedy ulepszona infrastruktura pozwoliła na dostarczanie go do Londynu, a nawet nad Bałtyk. W szczytowym okresie 70% piwnej produkcji Burtonu było eksportowanej do Rosji. Burtońskie piwa były pite na dworze carskim, i zainspirowały Piotra Wielkiego do wsparcia rozwoju piwowarstwa komercyjnego w Piotrogrodzie. Przy 12% zawartości alkoholu i 7-letniej przydatności do spożycia nietrudno zgadnąć skąd się wziął sukces komercyjny piw z Burtonu, pijanych również chętnie przez polską szlachtę.

Wojny napoleońskie, a szczególnie blokada kontynentalna, oraz ustanowienie w Rosji w 1822 roku cła protekcyjnego na importowane dobra konsumpcyjne (co ciekawe, nie dotyczyły one porterów oraz stoutów), silnie uderzyły w burtońskie browary. Rynek się mocno skurczył, większość zbankrutowała, a reszta postawiła na ekspansję za pośrednictwem wpływowej East India Company. Jeden z jej dyrektorów, Campbell Marjoribanks zauważył, że ciężkie i słodkie piwo raczej się nie przyjmie w gorącym indyjskim klimacie, wskutek czego piwowarzy z Burtonu postawili na nowy styl, dopasowany do okazji. Wówczas narodziła się legenda Burtonu jako centrum warzenia IPA, chociaż burton ale był nadal produkowany. 

Piwowarzy z Burtonu musieli jednak sprzedawać swoje produkty na rynku wewnętrznym, natomiast angielscy piwosze uważali burton ale za styl zbyt ciężki, gęsty i słodki, w związku z czym w 1822 roku jeden z głównych burtońskich piwowarów, Samuel Allsopp, zmienił recepturę czyniąc piwo lżejszym, mniej alkoholowym i bardziej gorzkim niż dotychczas warzona wersja „bałtycka”. W ten sposób zmieniony burton ale przyjął się na angielskim rynku. Z czasem zaczęto stosować do produkcji również jasne słody.

Jako ciekawostka dotycząca możliwości przechowywania burton ejli niech posłuży fakt, że cztery butelki Bass No.1 z edycji z 1869 roku, zwanej ‘Ratcliffe Ale’ zostały odkryte w piwnicach tegoż browaru po 140 latach. Okazały się jak najbardziej pijalne, a smak był ponoć bardzo wytrawny i nieco wędzony, przypominający świąteczną babkę angielską oraz whisky.

Jeszcze całkiem niedawno, bo po zakończeniu Drugiej Wojny Światowej, burton ale był obok mild ale, pale ale oraz stouta najbardziej popularnym piwem wyszynkowym w Wielkiej Brytanii. Kilkanaście lat później zmiana preferencji konsumenckich na bittery oraz lagery spowodowała rychły upadek stylu, który szybko popadł w zapomnienie. Gwoździem do trumny był cios semantyczny, jakim było wypuszczenie na rynek przez browar Ind Coope piwa Burton Ale, będącym w istocie IPA. Chaos pojęciowy trwa do dziś, tak więc jeśli komuś się uda upolować amerykańskie piwo odwołujące się do Burtonu, to będzie to z dużą dozą prawdopodobieństwa IPA, czyli piwo z którym miasto jest historycznie również łączone.

Jako dopełnienie wpisu niech posłuży dopasowana tematycznie degustacja. Rekreacji burton ale w wersji oryginalnej, drugofalowej czyli 'post-rosyjskiej' podjął się piwowar domowy Bogumił Rychlak. Jest to piwo stworzone według opisów archiwalnych z czasów, kiedy wersja Samuela Alsoppa (nieco lżejsza i bardziej gorzka) przyjęła się na brytyjskim rynku. Receptura jest współczesna, toteż w celu uzyskania efektu siarczanowej wody burtońskiej, a co za tym idzie, nieco winnego aromatu, w piwie pomiędzy chmieleniami wylądowało nieco miodu wielokwiatowego – ówcześni piwosze często ponoć ulegali iluzji obecności miodu w burtonach. Piwo jest chmielone na zimno i ma zgodną z pierwowzorem goryczkę (58,9 IBU), a ponadto jest chmielone na goryczkę według tradycyjnej metody angielskiej (zamiast 60 minut – 30 minut chmielenia, potem dalsze 30 minut gotowania, z czego ostatnie 5 minut znowu z chmielem). Parametry to 9,2% alkoholu, 17% ekstraktu bazowego, odfermentowane do 3 Blg.

Zapach jest bardzo ciekawy. Czuć miód, ale w ilościach nieprzesadzonych, czuć też komponujące się z nim ciemne słody oraz nieco drożdży. Przede wszystkim jednak aromat jest mocno owocowy, można w nim wyczuć dojrzałe, chrupiące czerwone jabłka, rabarbar, wyraźne maliny. Do tego estrowego koktajlu z czerwonych owoców dołącza się delikatna nutka orzechowa. Jeśli miałbym porównać piwo do uprzednio pitego, to najbliżej mu chyba do Strong Suffolk Vintage Ale, czyli old ale’a blendowanego między innymi z burton ale’a. To się zgadza nawet w teorii.

Niestety smak nie potrafi dorównać fantastycznej woni, i to głównie ze względu na swoją rozpuszczalnikową wytrawność. Gryzący alkohol czuć tutaj bardzo mocno, a w trakcie picia piwa nie lubię mieć skojarzeń ze zmywaczem do paznokci. Teoretyczne 58,9 IBU nie skutkuje niestety zbyt mocną goryczką, a względem opisów wydaje mi się, że piwo jest również zbyt mało słodkie. Jak już to powiedziałbym że jest lekko kwaskowe, co zresztą pasuje do owocowego profilu aromatycznego. Pełnia jest średnia, wydaje mi się że piwo zyskałoby na mniejszym odfermentowaniu – alkohol byłby nieco bardziej ukryty, natomiast aromat również kojarzy mi się z cięższym piwem. Nie czuć też że piwo było chmielone na zimno, choć to akurat nie przeszkadza, podoba mi się wybitnie owocowy profil aromatyczny tego burtona. Smak niestety już nie za bardzo. Myślę, że jest to piwo które w takiej formie powinno przeleżeć sobie jakiś czas w drewnie, żeby nabrać ogłady. Na razie podoba mi się finisz, w którym wyczuwam nutki orzechów, kandyzowanego cukru oraz wędzonych śliwek. (Ocena: 5,5/10)