Całe zło płatnych recenzji

O płatnych recenzjach powiedziano już wiele rzeczy, przy czym z mojego punktu widzenia zadziwiające, ba, wręcz szokujące jest to, że raczej próbuje się usprawiedliwić ten proceder niż go potępić. Jak się okazuje, jestem na tyle mało biegły w ludzkiej psychice, że zakładałem wręcz – w czasach kiedy o tym fenomenie wiedziano de facto jedynie w branży – że jak kwestia recenzowania piwa za pieniądze wyjdzie na jaw, to niejedna piwna gwiazda upadnie. A stało się zupełnie przeciwnie.

Na minionej edycji Warszawskiego Festiwalu Piwa miałem przyjemność uczestniczyć w panelu dyskusyjnym poświęconym temu zagadnieniu. No, może uczestnictwo to trochę zbyt mocne określenie – udając Marlona Brando u schyłku kariery wycharczałem moje kwestie do mikrofonu, tak że poza dyskutantami i pierwszym rzędem chyba nikt nie słyszał co dokładnie charczałem. Po raz drugi w życiu straciłem głos akurat w dniu tak obiecującej dyskusji. Trudno.

Stwierdziłem więc, że swoją opinię przedstawię jeszcze raz w formie felietonu. Sprawa jest bowiem nadal bardzo aktualna. Nie tylko za sprawą wiadomej gwiazdy polskiej piwosfery, ale i za sprawą tego, że proceder ostatnimi czasy zaczął się niestety rozpowszechniać i obejmować osoby które dotychczas miałem za trzymające się wyższych standardów. Sytuacja jest więc kłopotliwa dla środowiska, ale tym łatwiejsza dla mnie, bo już nie muszę się narażać na oskarżenia, że felieton o płatnych recenzjach jest w istocie zakamuflowanym atakiem ad personam w sami-wiecie-kogo.

Do rzeczy więc – dlaczego płatne recenzje piwa to zło?

Wywód należałoby rozpocząć od zdefiniowania misji blogera. W którym miejscu plasuje się bloger piwny w relacji między producentem a konsumentem? Powinien plasować się właśnie w strefie pomiędzy, stale jednak pamiętając że wywodzi się ze środowiska konsumentów, i to lojalność wobec nich powinna wyznaczać wektor jego postępowania. Więcej nawet – przecież bloger piwny to nikt inny jak jeden z konsumentów. Tyle że taki, którego głos jest bardziej słyszalny. Ma większy wpływ na opinię publiczną niż głos nieblogującego konsumenta, z czym jednak wiąże się również większa odpowiedzialność. Jego sądy powinny być surowe ale sprawiedliwe. Konsumenci muszą mieć podstawy do zaufania jego rekomendacjom. Nie znaczy to że koniecznie muszą się zgadzać z jego opiniami, ale powinni mieć podstawy ku temu, by nie wątpić w jego szczerość. W takiej optyce bloger/recenzent jest naturalnym sprzymierzeńcem konsumentów. Co NIE oznacza że staje się tym samym wrogiem producentów – w tym momencie odsyłam do kwestii sprawiedliwości osądów. Tak wiarygodnie i miarodajnie jak tylko się da powinien przedstawiać swoje rekomendacje i antyrekomendacje piwne, żeby konsumenci mieli możliwość na tej podstawie wyrobić sobie opinię, na co warto bądź nie warto wydawać swoje ciężko zarobione pieniądze. A żeby być wiarygodnym, recenzent powinien być tak bardzo niezależny od producenta jak się tylko da.

W momencie jednak kiedy bloger/recenzent dostaje pieniądze od producenta/browaru, ta zależność zostaje przerwana, a raczej zamieniona na zgoła inną. Zamiast być lojalnym wobec konsumentów musi w pierwszej kolejności wykazać lojalność wobec producentów którzy go sponsorują. Wszak każdy sponsor ma konkretne wymagania, czyż nie? W innym wypadku by przecież nie płacił.

Można się łudzić, że przecież recenzent może odmówić gratyfikacji, ale i publikacji recenzji jeśli piwo okaże się nieudane. Można w to wierzyć. Ja nie wierzę. Po pewnym czasie zwrócenie sponsorowi dajmy na to tysiaka to ruch cięższy do uskutecznienia niż stworzenie recenzji niezgodnej z własnymi odczuciami. Tym bardziej że w momencie akceptacji gratyfikacji od producenta recenzent dokonuje etycznej transgresji, a teoria rozbitego okna mówi, że po rozbiciu pierwszego rozbicie następnych jest już tylko kwestią czasu.

Użyłem w poprzednim akapicie sformułowania „recenzja niezgodna z własnymi odczuciami”. Tutaj dochodzimy do następnego punktu. Czy płatna recenzja jest recenzją? Moim zdaniem nie jest. Jest reklamą, a blog oparty o płatne recenzje staje się piwną wersją gazetki reklamowej dowolnej sieci hipermarketów. Może się oczywiście jak najbardziej zdarzyć, że recenzent zasmakuje w danym piwie i otrzymując gratyfikację od producenta za recenzję zawrze w niej swoje faktyczne odczucia względem piwa. Myślę że takie sytuacje często mają miejsce. Sęk w tym, że czytelnik/odbiorca nigdy nie może być pewien czy recenzja jest szczera, skoro recenzent jest na liście płac producenta. Nigdy nie może być pewien czy recenzja może być traktowana jako wiarygodna. Czyli czy faktycznie jest recenzją.

Kim staje się więc recenzent, który zaczyna otrzymywać gratyfikację od producentów? Staje się płatnym cynglem, piwnym odbiciem dziennikarzy którzy na łamach mediów tendencyjnie wychwalają jedną opcję polityczną, będąc na jej liście płac, i tak samo tendencyjnie gnoją bez ustanku tę przeciwną. Czy to jest jeszcze „niezależny publicysta”? Wolne żarty. Płatny recenzent staje się magiem-iluzjonistą, który zrywa nić łączącą go z konsumentami i na zlecenie producentów odstawia przed środowiskiem z którego się wywodzi przedstawienie. I to takie, w którym widz nie ma specjalnie możliwości wyczucia gdzie jest prawda a gdzie fałsz. Zaś w momencie kiedy za pieniądze przedstawia nie swoje opinie jako swoje, uprawia intelektualną prostytucję, jakkolwiek mocno by to nie brzmiało.

Można w tym momencie skwitować kwestię prawem do indywidualnego wyboru ścieżki postępowania, które każdemu przysługuje – w takiej optyce jeśli recenzent bierze kasę za swoje wypociny, to nie powinno to resztę obchodzić. Nie jest tak niestety do końca. Co jakiś czas spotykam się z ludźmi, którzy wręcz zakładają że ja jako bloger biorę pieniądze za recenzje. Czuję się w takich momentach zbity z tropu i w pierwszym momencie odbieram takie insynuacje za atak na mój honor. Rozumiem jednak, że człowiek z natury upraszcza pewne zjawiska i w tym konkretnym przypadku rozszerza je na ogół blogerów, zakładając że skoro bierze popularny bloger X, to inni na pewno też, tyle że mniej. No więc nie, nie wszyscy biorą, nawet ci z atrakcyjnymi komercyjnie zasięgami. A jeśli pewna liczba osób insynuowała mi to w rozmowie wprost, to strach pomyśleć, jaka wielokrotność tej liczby milcząco moją sprzedajność zakłada, nie konfrontując mnie ze swoim mniemaniem, nie dając mi szansy na jego weryfikację. W ten sposób działania płatnych „recenzentów” negatywnie rzutują na piwną blogosferę jako całość, odzierając ją z wiarygodności. Wystarczy trochę pobuszować po necie żeby znaleźć wypowiedzi osób którzy potępiają piwne blogerstwo w czambuł, „bo blogery to robią recenzje za kasę.”

A ja nie lubię obrywać rykoszetem wskutek wątpliwych etycznie decyzji niektórych kolegów zza klawiatury.

źródło zdjęcia