Litewskie wiejskie niefiltry

Litwa pod względem piwnym kojarzy się większości ludzi jedynie z dwoma markami, czyli Svyturysem, warzącym m. in. ‘polskiego’ Okocimia Pszenicznego, oraz z Utenosem. Tymczasem kraina zamieszkała obecnie w większości przez Żmudzinów, którzy zawłaszczyli sobie tożsamość Litwinów pierwotnych (potomkami tych drugich jest część obecnych Białorusinów oraz wywodząca się ze spolonizowanej szlachty litewskiej obecna polska mniejszość na Litwie, szykanowana, o ironio, przez ‘litewskich’ nacjonalistów), ma bogatą tradycję piwowarską. Regionem, którego znaczenie należy szczególnie uwypuklić, jest Auksztota, czyli kraina obejmująca północno-wschodnie tereny obecnego państwa litewskiego. Pomijając przemysłowy browar Utenos mieszczący się w Auksztocie, teren jest znany z dużej ilości malutkich browarów rodzinnych, mieszczących się na wsiach nierzadko w budynkach przypominających stodoły (bądź nimi w istocie będącymi). Tradycja piwowarstwa w swojej istocie nawet bardziej domowego niż rzemieślniczego, przetrwała tutaj do dziś, toteż i nie dziw, że jednym z dań regionalnych jest zupa piwna, a znane przysłowie mówi, że nie wiadomo czy mieszkańcy Auksztoty wpierw nauczyli się śpiewać czy pić piwo. W obrębie samej Auksztoty zaś wyróżnia się region Birzai, w którym roczna konsumpcja piwa per capita według trudnego do zweryfikowania źródła wynosi ponoć koło 160 litrów, będąc tym samym o 30 litrów wyższa od rekordowych pod tym względem Czech.

Zainteresowanych odsyłam na bloga Abernacki, gdzie pod zakładką ‘Litwa’ można zobaczyć zdjęcia i przeczytać relacje z odwiedzin u auksztockich piwowarów. Tradycja warzenia w przypadku ‘krainy piwowarów’ nie sprowadza się jednak li tylko do samego faktu warzenia piwa od pokoleń, ale również do specyfiki samych piw, zwanych kaimiškas. Na pierwszy rzut oka mogą się wydawać kellerbierami vel zwicklbierami, są bowiem w swojej większości niefiltrowane i raczej jasne (nawet ciemne czyli tamsus, często nie mają barwy dunkeli). Tyle że są to piwa tak odmienne od tradycyjnych niemieckich niefiltrów, a zarazem tak charakterystyczne, że po prawdzie można powiedzieć, że reprezentują swój własny styl – zresztą na RateBeer są one klasyfikowane jako ‘traditional ales’, czyli wrzucane do wielkiego stylistycznego worka w którym są różnej maści dawne style piwne, bądź to warzone nadal, bądź to obecnie odtwarzane. Ponadto niejasna jest kwestia rodzaju fermentacji. Tradycyjność przemawiałaby za fermentacją górną, zresztą jedno z piw (I.O. Boiko Alus) które udało mi się zdobyć, ma na etykiecie wyszczególnioną fermentację za pomocą górnofermentacyjnych drożdży. Tym samym auksztockie piwa tradycyjne nie byłyby lagerami.

Vasaknu Dvaro Bravoras, żródło

Czym się więc przejawia specyfika litewskich piw wiejskich? Jak już wspomniałem, są zazwyczaj niefiltrowane, warzone często w małych rodzinnych browarach, przy użyciu lokalnych surowców (ponoć większość piwowarów używa własnych odmian drożdży, których taksonomicznie ponoć nie da się podpiąć pod żadną zbadaną i sklasyfikowaną odmianę (!), a nawet często uprawia własny chmiel, oczywiście w ilościach raczej nie przekraczających potrzeby własne), są raczej głębokoodfermentowane, nadal jednak lekko słodkie, o sporej drożdżowości tworzącej iluzję pełni. I najważniejsze – aromat, określany przez wielu recenzentów jako mający „specyfikę stodoły bądź podwórka na wsi”. Co się może kryć pod takim porównaniem? Wyobrażałem sobie dużą ilość siana w aromacie – i miałem rację, tyle że litewskie wiejskie niefiltry są o wiele bardziej wielowymiarowe. Stodoła vel wieś oznacza u nich siano, słomę, ale również pole z kwiatami między ową stodołą a pobliskim lasem, z którego pracowite pszczoły zbierają nektar na miód dla gospodarza, wypiekającego przy okazji chleb dla całej rodziny, który czasami wychodzi bardziej opiekany, a czasami mniej. Czyli sielskie wiejskie piwa, zupełnie inne niż wszystko co dotychczas piłem. Na polskim gruncie porównywalne byłoby Kormoran Orkiszowe, którego wiejski charakter nie jest jednak tak oczywisty i silny jak w litewskich niefiltrach. Przejdźmy więc do konkretnych przedstawicieli.

Tak jakby na przekór tego co napisałem o auksztockich browarach, Kupiškio Magaryčių Alus z browaru Kupiškio Alus jest warzony nie w stylowej stodole czy piwnicy starego dworku, ale w średniej wielkości blaszaku, który jest bodaj najbrzydszym browarem jaki widziałem. Zainteresowanych odsyłam na bloga Abernacki, gdzie mogą się przekonać na własne oczy co to znaczy kompletny brak walorów estetycznych w budownictwie. Na szczęście jednak tutaj piszę o piwie jako takim – a te wyszło w przypadku Magaryčių Alus bardzo porządnie. Piwo różni się od innych litewskich niefiltrów głównie tym, że w nasypie wylądowały dodatkowo prażone orzechy laskowe. Na etykiecie piwa o woltażu 5,8% na każdym kroku podkreślane jest jego zakorzenienie w auksztockich tradycjach piwowarskich.

Piwo o bursztynowej barwie jest niebywale mętne, z tylu drożdży można by chyba wypiec niejeden bochen. Po malutkiej pianie widać już kolejną cechę charakterystyczną dla auksztockich niefiltrów, mianowicie bardzo nikłe nasycenie, w porównaniu do którego nawet klasyczne niemieckie kellerbiery wydają się całkiem mocno gazowane.

W zapachu silna, częściowo opiekana słodowość, czuć masę chleba, siana i słomy. Jest to słodowość typu świeżego, pokrewna dobrym lagerom z brewpubów. Do tego oczywiście są obecne orzechy laskowe, a także dużo toffi, miodowość przechodząca w kwiatowość, a również nieco drewna.

Pełnia wydaje się średnia, ale jest to wrażenie być może potęgowane przez dużą ilość drożdży w piwie. W trakcie picia wymienione już aromaty stodolne są stale obecne, również chleb jest mocno odczuwalny, plus toffi i orzechy. Finisz jest dość gorzki, aromat chmielu obecny jeśli to jako kwiatowość. Niektórym zapewne będzie przeszkadzać niemalże kompletny brak nasycenia, ale to jest zamierzone – za to piwo pije się bardzo szybko. Takie piwa powinni warzyć i podawać w przydrożnych gospodach, jako że właśnie kojarzy się z takimi gospodami z zamierzchłych czasów. Sesyjne, szybkie, a treściwe piwo – chleb w płynie, pożywny a nie zalegający. Dla mnie jednak przy takim profilu aromatycznym nieco zbyt gorzkie (Ocena: 6,5/10).

I.O. Boiko Alus różni się od pozostałych trzech litewskich piw we wpisie tym, że w jego przypadku górna fermentacja jest potwierdzona w składzie, a ponadto w nasypie wylądował słód żytni, obok niesłodowanego jęczmienia. Podany browar, Kurkliu Bravoras, z datą ufundowania 1905 nie istnieje. Być może padł ofiarą burzliwych dziejów XX-wiecznych tych ziem, obecnie wszakże jest browarem kontraktowym, którego jedyne piwo, właśnie I.O. Boiko Alus, jest warzone w Butautu Dvaro Bravoras.

Po pierwszym piwie nie dziwi budyniowa wręcz mętność I.O. Boiko, która wespół ze złotą barwą i małą pianą stanowi charakterystykę wizualną piwa. Zapach jest słodki. Znowuż pełno chlebowego słodu, siana i słomy, tym razem jednak opiekaność co najwyżej delikatna. Tak samo jak i w Magaryciu, sporo tutaj toffi, kwiatów, lekka miodowość... orzechów za to nie ma. Zwraca za to uwagę lekka cytrusowość, jak i silna obecność drożdży. Piwo pachnie bardzo świeżo i ma delikatną ostrą nutkę, może od drożdży, może od żyta.

Co ciekawe jednak, mimo żyta w składzie jest to łagodne w smaku piwo, między innymi za sprawą tylko lekkiej, dobrze dopasowanej goryczki. Jest dużo bardziej drożdżowe od Magaryciu. Podczas picia głównie uwypuklone są właśnie drożdże, obok silnej chlebowości. Świetny jest posmak, w którym czuć coś na kształt mokrego drewna – nie zdziwiłbym się gdyby piwo było leżakowane w starych drewnianych pojemnikach – co dodaje I.O. Boiko dodatkowego wiejskiego uroku. Mimo mniejszej złożoności od Magaryciu, przez swoją świeżość i łagodność, jest to najprzyjemniejsze z wszystkich czterech omówionych auksztockich piw (Ocena: 7/10).

Butautu Dvaro Bravoro, w którym to właśnie jest warzony kontraktowo I.O. Boiko, jest takim typowym auksztockim browarem, mieszczącym się w ceglanym dworku. Udało mi się zakupić dwa podstawowe piwa z oferty Butautu, czyli jasne i ciemne.

Butautu Dvaro Alus Šviesus to jasne piwo tradycyjne z Butautu. Woltaż 5,1%, leżakowane 3 miesiące, receptura ponoć z 1858 roku. Zwraca uwagę mała ilość drożdży – piwo jest ciemnozłote i jedynie lekko mętne – oraz dość obfita piana jak na tradycyjnego auksztockiego niefiltra.

Zapach jest silnie słodowy, w typowo auksztocki sposób – czyli znowuż pełno chleba, słomy i siana – a jako że miejsce słomy jest w stodole, toteż czuć i nieco starego drewna. Przy stodole jest sad, tak więc nie dziwią jabłka, a obok gospodarstwa jest polana, czego efektem nuty kwiatowe i miodowe. Cholera, lubię to!

Piwo jest nieco bardziej nasycone niż poprzednie, tak na poziomie niemieckiego kellerbiera. Pełne w smaku, świeże, słodowe piwo z lekką goryczką. Łagodne i treściwe, pełne nastrajających nostalgicznie nut wiejskich, bardzo aromatyczne. Tutaj, jako że drożdży jest dużo mniej niż w poprzednich dwóch piwach, mogę stwierdzić, że słodowość jest nieco gęsta, lepiąca się w ustach. Naprawdę bardzo dobre piwo (Ocena: 7/10).

Butautu Dvaro Alus Tamsus (alk. 5,5%) jest niby piwem ciemnym, w rzeczywistości jednak jedynie ciemnobursztynowym, również bardziej mętnawym niż rzeczywiście mętnym, o sporej jak na Auksztota pianie. Zapach jest w zasadzie nieco podobny do Šviesusa, ale z wyraźną dominacją elementów karmelowych, opiekanych oraz toffi. Poza tym również standard auksztocki – czyli siano, chleb, miód i kwiaty, no i stare drewno (stodoła). Przez wyraźny udział ciemniejszych słodów piwo robi wrażenie takiego wiejskiego dunkela.

Smakowo jest równie łagodne jak swój jasny brat, może nawet nieco bardziej. W ciemniaku drożdże są podczas picia bardziej odczuwalne, silna jest oczywiście opiekaność oraz multum aromatów wiejskich. Nasycenie lekkie do średniego, lekka goryczka, umiarkowana treściwość. Znowuż te przyjemne uczucie lepiącego się w ustach słodu. Bardzo dobre (Ocena: 7/10).

Pozostaje mi tylko polecić udanie się do pewnej francuskiej sieci hipermarketów, gdzie wszystkie cztery piwa można zakupić w wersjach półlitrowych oraz litrowych, w ładnych butelkach z zamknięciem pałąkowym za niewygórowaną cenę. Śpieszcie się, bo wydaje mi się niestety, że auksztockie niefiltry to tak osobliwe piwa, że na polskim rynku mogą się nie przyjąć.