Polski craft. Dobry bo polski?

Na ostatniej edycji Warszawskiego Festiwalu Piwa brałem udział w dyskusji nad stanem polskiego craftu, reprezentując stanowisko – jak się można nietrudno domyślić – bardzo krytyczne. Zauważyłem między innymi że większą pewność mam jeśli sięgnę po jakiegoś wypróbowanego zagranicznego koncerniaka typu Guinness czy Paulaner, bo są to piwa o wysokiej i co najważniejsze stałej jakości, czego o sporej części polskiego craftu powiedzieć nie można. No i bodajże wtedy Bartek Napieraj stwierdził że należy kupować piwa polskie, bo są polskie, pieniądze zostają u rodaków i konsumenci wspierają tym samym rodzimy biznes. Mogłem coś lekko przeinaczyć, ale wypowiedź Bartka odwoływała się w trochę emocjonalny sposób do ekonomicznego patriotyzmu. Została przyjęta przez widownię burzliwymi oklaskami i salwą rzucanych na scenę staników [wizja autora niekoniecznie w pełni zgadza się z rzeczywistością].

Zapadła mi ta sytuacja w pamięć i muszę przyznać, że po części się z Bartkiem zgadzam w tej kwestii. Nie wierzę w dogmat że kapitał nie ma narodowości, a dzieje Świata dostarczają sporo argumentów na poparcie postulatu jednego z włodarzy AleBrowaru. Historia ekonomiczna najbogatszych państw nie była nigdy całkiem leseferystyczna. Bywała, ale w zasadzie tylko wobec rynku wewnętrznego, wobec krajowych podmiotów gospodarczych, w zakresie produkcji oraz eksportu. Jednocześnie te wszystkie „oazy wolności” jak je przedstawia literatura fachowa, te USA czy Wielka Brytania w XIX wieku, te tygrysy azjatyckie w wieku minionym – w każdym przypadku potęga wyrosła równolegle do obowiązujących protekcjonistycznych ceł importowych, które dopiero wówczas stopniowo znoszono, kiedy krajowe podmioty mogły jakością i ceną bez problemu konkurować z zagranicznymi. Nawet taka Wojna Secesyjna wybuchła w dużej mierze dlatego, że rolnicze Południe wolało importować tańsze i bardziej sprawne maszyny z Europy niż ze stanów północnych. Kiedy te drugie przeforsowały zaporowe cła importowe na owe maszyny, secesja stała się dla stanów południowych kwestią ekonomiczną, a nie ideologiczną.

Kontrprzykładem są wspólne obszary celne XX i XXI wieku, w ramach których protekcjonistyczne cła nie wchodzą w grę, NAFTA, UE i inne. W ich przypadku największymi przegranymi w dalszej perspektywie są słabsze i biedniejsze gospodarki, w których krajowe podmioty zostają w dużej mierze wykoszone przez podmioty zagraniczne, które miały w momencie otwarcia rynku bardziej dopracowany i zautomatyzowany proces produkcji oraz mogły zaoferować od razu lepszą jakość. Krajowe podmioty na dobrą sprawę w takiej sytuacji mają bardzo małe szanse żeby się rozwinąć i gospodarka słabsza staje się z czasem wyzbytym przemysłu obszarem zbytu dla producentów z gospodarek silniejszych.

Zaś modelowym przykładem syntezy protekcjonizmu i siłowo narzucanego, jednostronnego otwarcia rynku jest polityka Imperium Brytyjskiego na przestrzeni dziejów, które chroniło własny rynek zaporowymi cłami, jednocześnie wymuszając na mniej rozwiniętych państwach, często metodą siłową vel militarną, otwarcie granic na produkty brytyjskie.

Przenosząc te rozważania na niwę piwną, preferencyjne traktowanie krajowych browarów nad producentów zza granicy przez konsumentów jawi się jako racjonalne w dalszej perspektywie. Pozwoli to zatrzymać większą ilość kapitału w obrębie krajowego rynku piwowarskiego, browary z czasem okrzepną, będą w stanie zainwestować w lepszy sprzęt, jakość polskiego craftu podniesie się i kto wie, może będzie nawet na poziomie włoskim czy amerykańskim. To w teorii.

W praktyce bowiem, warzenie piwa to nie jest fizyka kwantowa. Do uwarzenia fantastycznego trunku nie jest potrzebny Bóg wie jaki sprzęt. Przypominam tylko, że taki Pacific Pale Ale, kryjący czapką większość zagranicznych odpowiedników stylu powstał na włąsnoręcznie przerobionym sprzęcie z odzysku oraz z innych branż produkcji spożywczej. Czyli da się. Do warzenia piwa o wiele bardziej istotny jest know how oraz doświadczenie, no i przede wszystkim sumienność. Lipne polskie piwa nowofalowe, wyjąwszy rzecz jasna te metaliczne czy przepasteryzowane, są zazwyczaj wynikiem partactwa podczas procesu warzenia rozumianego jako cały ciąg produkcyjny, a nie wynikiem taniego, mało zaawansowanego technicznie sprzętu. Analogia do różnych gałęzi przemysłu które profitowały z protekcjonizmu (jak chociażby przemysł elektroniczny i samochodowy w krajach wschodniej Azji) nie jest więc jednak do końca trafna.

Co za tym idzie, skoro polski craft w pierwszym rzędzie wcale nie potrzebuje zastrzyku kapitałowego którego konsekwencją byłby rozwój technologii warzenia, tylko większej sumienności osób zaangażowanych w proces produkcji piwa, no to preferencyjne traktowanie krajowych podmiotów przez konsumentów może tylko spowodować ich rozleniwienie. Skoro ludzie kupują polskie piwo bo jest polskie, to nie ma sensu się wysilać z tą jakością czy jej stałością. Polska górą itp.

Problemem jest więc nastawienie niektórych polskich piwowarów, którymi nota bene w przypadku inicjatyw kontraktowych zazwyczaj są piwowarzy browaru użyczającego swoje moce produkcyjne, nie są więc związani personalnie z końcowym produktem, a co za tym idzie, często mniej im zależy na jego ostatecznym kształcie.

Jeśli więc ktoś mi powie że należy wspierać polski craft bo trzeba wspierać polskich producentów, to na płaszczyźnie ogólnej się z nim zgodzę – w interesie polskiego narodu jest żeby polski przemysł rozwijał się i prosperował, skutecznie konkurując z zagranicznym. A piwowarstwo jest jedną z gałęzi przemysłu.

Ale właśnie – musi konkurować jakością. Jak jakości nie ma, to wzywanie do kupowania gorszych produktów z czasem staje się coraz bardziej groteskowe i nieefektywne.

Krajowym craftowcom życzę więc jak najlepiej. Będę przeszczęśliwy jeśli poziom polskiego craftu się podniesie i będę mógł mówić że nie potrzebuję piw z Włoch, USA czy Anglii, bo wszystko mam na miejscu, a nawet lepsze.

Na razie jednak jest jak jest. I póki co na utyskiwania tych rodzimych nowofalowców którzy warząc wadliwe i niestabilne piwa obruszają się że polski klient jest mało patriotyczny, bo zamiast ich produktów wybiera Guinnessa, Paulanera czy inne Leffe, w odpowiedzi mam pewne angielskie powiedzonko, które polecam mieć zawsze z tyłu głowy:

„Don’t bring a knife to a gun fight.”

Bo jak się chce prawilnie wojować, to trzeba zadbać o odpowiedni oręż, a nie liczyć na to że pospolite ruszenie natchnione ideą rzuci się na przeciwnika gołymi rękami.

źródło zdjęcia