Rok 2016 w polskim crafcie. Początek walki buldogów pod dywanem.

Pierwotnie miał to być klasyczny wpis podsumowujący dorobek rodzimych browarów w minionym roku. Później zmieniłem koncepcję. Nie tak dawno odpowiedziałem imć Jerry'emu na kilka pytań dotyczących minionego roku w polskim crafcie. Pomyślałem sobie więc, że niczym mistrz autocytatów W. Łysiak, zacytuję na moim blogu sam siebie, rozszerzając jednak pewne kwestie, które u Jurka z braku miejsca tylko zaznaczyłem. I tak koncepcja jednak upadłą, postanowiłem bowiem skupić się w moim podsumowaniu na moich osobistych odczuciach wobec rodzimego rynku craftowego, czy też sceny craftowej jako takiej.

Rok 2016 miał być wedle prognoz przede wszystkim rokiem weryfikacji rynkowej. Miał być rokiem bankructw partaczy i rokiem okrzepnięć na rynku przodowników craftu. Spodziewana weryfikacja rynku dla niewprawionego oka nie nadeszła, ale jednak jest w drodze, co za chwilę postaram się objaśnić.

Czy był to rok dla polskiego craftu dobry? Myślę, że tak. Wprawdzie średni poziom piw pozostał w moich oczach na tym samym poziomie - średnia ocen za miniony rok u mnie to 5,99 - a i trzeba wziąć pod uwagę, że przy zakupach byłem już bardziej wybiórczy niż rok wcześniej - ale za to na rynku ukazało się sporo prawdziwych perełek. Zwiększyła się również ilość podmiotów, które w przeważającej mierze wypuszczają prawie same jakościowe piwa. Artezan to niezmiennie klasa światowa, Pracownia Piwa utrzymała poziom. Cieszy złapanie zakrętu przez Pintę, która odnotowała najlepszy dotychczas rok w swoim istnieniu. Pozytywne jest dołączenie do browarów klasowych nowicjuszy - Piekarni Piwa, browaru Łańcut, Browaru Zakładowego oraz Rocha - choć w ostatnim przypadku nie wiadomo jeszcze, czy uda się utrzymać jakość po zmianie piwowara. Ukazało się mnóstwo świetnych piw. Zarówno klasycznych, jak witbier oraz AIPA z Piekarni Piwa czy też 4 Latka oraz ASAP od Artezanów, jak i takich z umiejętnie dobranymi dodatkami, jak Kaszmir z Fabrica RARa, Kwassiflora z Beer Bros, Kingpin Afficionado, Koguto z Pracowni, bądź Strawberry Berliner Weisse ze Stu Mostów, moim zdaniem najlepszy debiut w polskim crafcie 2016 roku.

Rozczarowaniem był niski poziom krajowych RIS-ów, częste zjawisko przepasteryzowania piw butelkowych, efektywnie psujące ich smak, oraz wysyp niewiele wartych kontraktowców. Być może takie twory jak Dwie Brody, Gentleman, Beer Story czy Rebelia mają jakiś ukryty, dla mnie zupełnie nieoczywisty komercyjny sens, ale sensu estetycznego przynajmniej w moich oczach nie mają wcale.

Mam wrażenie, że wprawdzie wachlarz solidnych marek uległ powiększeniu, ale w stosunku do ogółu podmiotów warzących odnotować można stagnację. W 2016 roku pojawiło się na rynku wiele marek, które póki co niczego godnego pochwały nie pokazały. Mimo braku spektakularnych bankructw, przesycenie rynkowe widać gołym okiem. Będąc - tak jak ja - zaangażowanym w rynek również od strony finansowej, w tym wypadku dystrybucyjnej, widać to jeszcze wyraźniej. Mnożą się piwa, które zalegają w hurtowniach i wyprzedawane są za ułamek swojej pierwotnej ceny, i są to piwa czasami naprawdę wysokojakościowe. Browary i kontraktowcy, szczególnie świeżynki na rynku, wysyłają swoje zapytania ofertowe w formie maili, w których czasami ciężko nie wyczuć pewnej dozy desperacji. Ergo - rynek jeszcze nie przeprowadził weryfikacji w sposób widoczny dla ogółu, ale weryfikacja jest już w drodze. Spokojnie.

Oznacza to również jedno. Czasy craftowego El Dorado - o ile kiedykolwiek w Polsce istniały - skończyły się. Na crafcie obecnie jest bardzo trudno zarobić poważniejsze pieniądze, jeśli się nie ma już ugruntowanej pozycji na rynku. Odbiorców przybywa w wolniejszym tempie niż piwa, podmiotów warzących, sklepów i pubów na rynku. Każdy chętny do wypróbowania swoich sił na tym coraz trudniejszym i perspektywicznie niezbyt dochodowym rynku powinien to sobie gruntownie przemyśleć.

Obecne przesycenie prowadzi też do patologii. Między innymi mają miejsce wiadome perypetie przodowników craftu z różnymi kontrolami. Do tych głośniejszych z pewnością należały kontrole wybranych browarów przez IJHARS, a ostatnio - już bardziej lokalnie - kontrola w katowickich sklepach craftowych, prowadzących również sprzedaż wysyłkową, która ostatecznie doprowadziła do zamknięcia jednego z nich. Jeśli kiedykolwiek zdarzy się wam usłyszeć o tego rodzaju inspekcjach, to musicie wiedzieć, że urzędnik to istota z natury raczej leniwa, która stroni od tworzenia sobie dodatkowej pracy. Nie oznacza to, że fakt kontroli jest równoznaczny z działaniem osób postronnych, ale przynajmniej część takich kontroli jest z donosu. A nie donosi zazwyczaj pan Wiesiek z sąsiedniej klatki schodowej, który chce w ten sposób odreagować postępujący proces łysienia, tylko konkurencja. Ta konkurencja, której niby "nie ma", bo "wszyscy grają do jednej bramki", "wrogiem są tylko koncerny", a tak w ogóle to "polski craft to jedna rodzina". No więc właśnie - jedna rodzina być może, ale taka, w której ojciec chleje i bije resztę domowników, matka ćpa i kradnie dzieciom kieszonkowe, dzieci gardzą rodzicami i sobą nawzajem, a czas spędzają na biciu się i drobnych rozbojach. Czyli rodzina, ale ewidentnie dysfunkcyjna.

Korzystanie z państwowego aparatu przemocy to jednak tylko jeden aspekt patologii w polskim crafcie. Do innych można zaliczyć chociażby podkradanie sobie miejsc na festiwalach, podkradanie dystrybucji importów, czy też tworzenie się koterii, które w sposób robiący zorganizowane wrażenie przypuszczają fale ataków na konkretne podmioty warzące czy dystrybuujące. Kwestia istnienia koterii czy też 'syndykatów' (wiem, śmiesznie to słowo brzmi w tym kontekście) jest też symptomatyczna. Jak być może wiecie, żeby jako zawodowy muzyk otrzymywać zlecenia, trzeba 'bywać' w showbiznesie, chodzić na rauty, podlizywać się różnym osobom. Podobne stosunki zaczynają się niestety rozpowszechniać i w polskim crafcie. Wiele rzeczy jest załatwianych po znajomości, zakulisowo, ze szkodą dla tych, którzy na salonach craftu nie bywają.

Jest jeszcze kwestia płatnych recenzji, o której się już jakiś czas temu obszernie wypowiedziałem. Nie mam przy tym nawet specjalnego żalu do podmiotów, które decydują się na zlecanie takowych. Miejsca na rynku jest coraz mniej, coraz trudniej jest na rynek wejść. Nie mam jednak zrozumienia dla osób, uprawiających reklamę pod płaszczykiem recenzji, tak samo jak nie mam zrozumienia dla osób szkalujących konkretny podmiot wbrew swoim odczuciom, dla osiągnięcia korzyści finansowej.

Innym chwytem poniżej pasa jest czarny PR. Mają miejsce podjazdy między hurtownikami, którzy potrafią siebie nawzajem oczerniać wyssanymi z palca plotkami. Nie tak dawno pewna osoba podszyła się pod przedstawiciela pewnego browaru i rozsyłała z fałszywą tożsamością idiotyczne, bardzo szkodliwe dla tego browaru treści. Czarny PR ma zresztą wiele oblicz. Weźmy na przykład usilne wmawianie małemu importerowi koneksji koncernowych. Brzmi absurdalnie? Ale ma ponoć miejsce. A plotek tego typu cyrkuluje w branży naprawdę sporo. Głupich plotek, które powinny być rozwiewane przez osoby zainteresowane w rozmowie na cztery oczy z bohaterami tych plotek. Kłopot w tym, że wybrane powiązania towarzyskie i finansowe sprzyjają często utrzymywaniu takich plotek przy życiu.

Tak czy inaczej, krojenie rynku w sposób zakulisowy, obejmujący chwyty poniżej pasa ma miejsce. Mam informacyjny dostęp tylko do jakiejś części syfu, który się coraz bardziej roztacza i jestem tym wszystkim coraz bardziej rozczarowany.

I to jest chyba największy minus minionego roku. Szumnie głoszona jedność polskiego craftu okazała się być fikcją. Za często upudrowaną fasadą toczy się walka buldogów pod dywanem. Wszystko rozbija się rzecz jasna o pieniądze, ale i o brak elementarnych zasad. Jest to odwrotność tego, co postulowałem kilka lat temu w którymś felietonie. Zauważyłem wówczas, że w środowisku jest za dużo potocznego kizi-mizi, nie ma peer pressure, piwowarzy boją się krytykować nawzajem swoją twórczość. Postulowałem wówczas bardziej krytyczne, ale i przede wszystkim rzeczowe i otwarte podejście wewnątrz środowiska. To, co się stało z polskim craftem w minionym roku, wszystkie te pożałowania godne praktyki, są zaś ukryte, godne ubolewania, i nie mają niczego wspólnego z rzeczowością.

Jeśli ktoś będzie chciał ode mnie jednak usłyszeć konkrety, to musi się obejść smakiem, bo nie upubliczniam rozmów prywatnych, jeśli jestem proszony o dyskrecję. Zwracam jednak uwagę na sam problem, który istnieje i narasta. A jeśli ktoś jest dociekliwy - większość wymienionych zjawisk ma swój rodowód w bardzo konkretnych powiązaniach finansowych, co oznacza, że stosując starą, dobra zasadę "follow the money", można wyjaśnić wiele z tego, co się w polskim crafcie dzieje.

Przykre jest też to, że kiedy myślę o minionym roku w polskim crafcie, to nasuwa mi się jako pierwsze skojarzenie właśnie to wzajemne kopanie się pod stołem. Nie fantastyczne piwa, które zadebiutowały na rynku, nie dodatnia forma wielu podmiotów warzących, nie coraz lepsza dystrybucja, wskutek której crafty można już kupić nawet w zwykłych sklepach osiedlowych, tylko właśnie coraz bardziej niezdrowe stosunki panujące wewnątrz sceny, która docelowo zajmuje się przede wszystkim dostarczaniem ludziom przyjemności. No i zarabianiem z tego pieniędzy, rzecz jasna. Ktoś może stwierdzić, że jest to naturalne. Że po krótkim okresie burzliwego rozwoju kierowanego młodzieńczym zapałem, przychodzi dorosłe życie. Dorosłe życie nie powinno jednak oznaczać postępującegoupadku zasad.

Jestem pesymistą, więc prognozuję na rozpoczęty 2017 rok intensyfikację problemu, a ponadto bankructwo kilku podmiotów warzących, i to niestety niekoniecznie podyktowane jakością produktów. Wymienione patologie to znaki czasów, które nadchodzą. Była hossa, wytworzyła się bańka, obecnie mamy nerwówę przedkryzysową. Jak bańka pęknie, to będzie sporo płaczu, o zgrzytaniu zębów nie wspominając.

Obym okazał się fałszywym prorokiem.